Bijzonder vaak krijg ik van leerlingen te horen dat ze het gevoel hebben dat ze knijpen met hun stem. Vooral in de hoogte voelen ze dit en ook als ze nerveus zijn.

Er wordt mij dan gevraagd hoe je de spanning in je keel weg kunt nemen voordat je gaat zingen en tijdens het zingen.

In deze blog geef ik je tips om vrijer en met meer ontspanning te zingen.

Voorwaarden voor gezond stemgebruik

Als eerste is het belangrijk dat je je instrument (je lichaam en in het bijzonder je stemapparaat) goed onderhoudt, net als dat je dat met een ander instrument doet.

Wanneer je je stem in conditie houdt zul je minder snel hoeven te compenseren met druk.

Dus zorg ervoor dat je voldoende drinkt (bijvoorbeeld thee met gember), niet rookt, niet teveel alcohol drinkt, voldoende slaapt, niet teveel over harde muziek heen praat, niet te lang in de zon zit, gezond eet (niet te zwaar voor het zingen) en voldoende beweegt.

Onderschat niet wat dit voor effect heeft op de kwaliteit van je zang!

Let op je lichaamshouding; basis-spanning versus ontspanning

Een goede, gelinieerde lichaamshouding zorgt zowel voor ontspanning als voor ondersteuning van je stembanden.

Zorg dat je stevig op twee benen staat en mooi rechtop staat in 1 lijn, maar houd je buik en ribben zacht.

Terwijl je basishouding goed is en hiervoor spieren aan het werk zijn, zijn er ook spieren die tijdens het zingen niet direct nodig zijn maar wel vaak teveel worden aangespannen.

Denk aan je kaak, je voorhoofd, je tong, je schouders en je handen. Je kunt voor en tijdens het zingen dus zorgen dat je af en toe met je nek en schouders rolt, met je handen schudt en je kaak wat laat zakken.

Bij hard en hoog zingen kun je bepaalde spieren juist ook inzetten om spanning van je stembanden af te halen.

Blijf bijvoorbeeld een verbaasde lach op je gezicht houden om de spiertjes rondom je stembanden open te houden.

Trek je schouderbladen licht naar elkaar toe bij hoge noten, alsof je iets zwaars optilt. Hiermee verminder je de druk op je stembanden.

Observeer jezelf in de spiegel terwijl je zingt. Dit is een goede manier om jezelf bewust te maken van jouw onnodige spanning of juist onderspanning.

Soms is het fijn om te bewegen tijdens het zingen en niet in een verkrampte houding te blijven staan.

Ademsteun tegen spanning op je stembanden

Ook ademsteun is een belangrijke tool om spanning te verminderen op je stembanden.

Wanneer je je buikspieren en middenrif goed weet in te zetten tijdens het zingen zorgt dat voor minder druk.

Probeer dus niet te duwen of teveel druk geven met je buik; dit heeft effect op je stembanden. Het gaat er niet om dat je veel lucht door de stembanden gaat jagen. Het is belangrijk om gelijkmatig de lucht te verdelen; de lucht te doseren. Dit noemen we ademsteun.

Meer lucht geven is dus niet altijd goed. De verhouding tussen luchtdruk en spierinspanning moet juist zijn.

Wanneer je bepaalde spieren niet activeert zul je juist eerder spanning voelen omdat dan alles op je stembanden aankomt die dan overbelast kunnen raken.

Wanneer je hard en hoog gaat zingen zal je overigens automatisch hoger gaan ademen. Dat is niet erg maar probeer toch contact te houden met je buik.

Goed opwarmen!

Een goede warming up is enorm belangrijk, met name als je een nummer gaat zingen met hoge noten. Dit wordt vaak onderschat.

Wanneer je vanuit het niets heel hoog (en hard) gaat zingen doe je je stembanden geen goed en kun je snel hees worden.

Met opwarmingsoefeningen (neuriën, sirenes, toonladders) kun je goed bijhouden wanneer de spanning begint en kun je stap voor stap bewust worden van de juiste hoeveelheid spanning die je moet leveren.

Neuriën, sirenes en toonladders kun je ook oefenen met behulp van een rietje. Houd je neus dicht en blaas met geluid door het rietje voor een gelijkmatige ademdruk. Maak cleane, gelijkmatige noten.

Hoge, harde noten zingen zonder te knijpen

Zingen is niet alleen maar relaxed, en zeker niet hoog en hard zingen. Hiervoor is een bepaalde inspanning vereist.

Net als tijdens het sporten zullen bepaalde spieren samenknijpen. En net als met sporten kunnen je stembanden vermoeid zijn na een intense zangsessie. Dat is helemaal prima!

Als je geen pijn hebt is er niks aan de hand. De vermoeidheid is als het goed is de volgende dag weer weg. Je stembanden zijn klein maar ze kunnen echt wel wat hebben!

Wanneer je een scherpe, pittige klank wilt maken (dit heet ‘twang’) wordt de ruimte in je keel ook kleiner. Dit voel je ook. Als dit de klank is die je wilt maken dan hoef je dat dus niet te verwarren met knijpen/overbelasten.  

Wil je meer ruimte maken dan kun je je kaak en tong wat laten zakken. Het geluid wordt dan warmer. Tijdens harde hoge noten (belten) In je borststem is het wel een stuk lastiger om dit voor elkaar te krijgen dan in kopstem.

Wanneer je zangles neemt kun je dit op een correcte manier onderzoeken onder professionele begeleiding.

Keuze en toonsoort van een nummer

Het kan goed zijn dat je noten probeert te zingen waar je nog niet helemaal aan toe bent. Dat kan enorm frustreren.

Wanneer je simpelweg te hoog zingt in verhouding tot waar je zit in je ontwikkeling, zul je nog teveel spanning ervaren.

Het is daarom goed om te weten wat je bereik is; je plafond op dat moment. Je kunt dat ook trainen en je bereik vergroten. Dit vereist geduld en oefening!

Heb je het gevoel dat het nummer te hoog voor je is?

Wanneer een bepaalde frase uit een liedje teveel spanning met zich meebrengt, ga dan weer even terug naar bijvoorbeeld alleen op 1 klinker zingen, bijvoorbeeld de A. Of zing het lied in een toonsoort die meer past bij jouw stem en niveau.

Zoek bij karaokes naar een ‘lower key’ versie.

Blijf je last houden van teveel spanning?

Dan kun je ook eens een afspraak maken met een KNO-arts of met een logopedist.

Met name als je tijdens het spreken ook al dat gevoel hebt van knijpen en heesheid.

Een andere uitstekende manier om meer ontspanning in je zangstem te brengen is het populaire ‘lax vox‘.

Lax vox is een speciale techniek die bestaat uit bubbelen met een slangetje in water. Het geeft een massage van je strottenhoofd. Voor veel (professionele) zangers is dit een prettige methode om vrij en ontspannen te zingen.

Gebruik lax vox echter alleen als je precies weet wat je doet! Zoek naar goede instructie video’s. Bij verkeerd gebruik kun je schade toebrengen aan je stem.